NAFAKA NEDİR? NAFAKA TÜRLERİ NELERDİR? NAFAKA ARTIRIMI NASIL OLUR? NAFAKANIN KALDIRILMASI? NAFAKANIN ÖDENMEMESİ?

        Öncelikle nafakaya kelime anlamı itibari ile bakacak olursak; Türk Dil Kurumu Sözlüğünde "geçinmek için gerekli olan şeylerin bütünü, geçimlik" gibi anlamlara gelmektedir.

        Toplumun en küçük birimi olan aile birliğinin mutlu ve huzurlu olması ile toplumun da mutlu ve huzurlu olacağı düşünülmüş bu gerekçeyle toplumun da yararı gözetilerek kamu otoritesi ile evlilik birliği sürerken ya da sona erdiğinde eşleri ve çocukları koruyucu önlemler alınmıştır. İşte nafaka da bu önlemler içerisinde yer almaktadır.

        Nafaka borcu hem ahlaki hem de kanuni bir borçtur. Hukuk sistemimizde genel itibari ile dört çeşit nafaka türü öngörülmüştür. Nafaka sadece eş veya çocuklara değil yoksulluğa düşecek olan altsoy veya üstsoy için de geçerli olabilmektedir.

NAFAKA ÇEŞİTLERİ:

        • Tedbir Nafakası TMK md (169-197): Boşanma davası açılmadan önce veya açıldıktan sonra hükmedilebilir. Bu nafaka herhangi bir eşin veya ergin olmayan çocuğun (18 yaşından küçük çocuklar) geçimini sağlamak için uygun görülen bir tutar üzerinden hükmedilen nafaka türüdür. Boşanma davası kesinleşmeden önce açılan tedbir nafakası davasında, mahkemece yeni bir karar ortaya çıkana kadar nafaka devam eder. Karar verilmesi durumunda koşulların değişmesi söz konusu ise; eşlerden birinin açacağı uyarlama davası ile mahkeme tarafından nafaka tutarı artırılabilir, azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir. Boşanma davası kesinleştikten sonra ise tedbir nafakası tamamen ortadan kalkabilir veya isim değiştirmek suretiyle yoksulluk ve iştirak nafakası şeklinde devam edebilir.

        • İştirak Nafakası (TMK md 182): Boşanma davası neticesinde hükmedilir. Çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşin, çocuğun velayeti kendisinde olan eşe çocuğun giderlerine katılmasını sağlamak üzere ödemek durumunda kaldığı nafaka türüdür. Bu nafaka türünde boşanmada eşlerin kusurlu olup olmamalarının herhangi bir önemi yoktur. Mahkeme tarafından boşanma davası aşamasında tedbir nafakası adı altında ödenen nafaka miktarının boşanma kararının verilmesinden itibaren isim değiştirerek iştirak nafakası adını almasıdır. İştirak nafakasını talep yetkisi ; velayet sahibi eş, çocuk için atanabilecek olan kayyım, vasi veyahut temyiz kudretine sahip olan çocuğa aittir. Ancak İştirak nafakası çocuğun on sekiz yaşını doldurması, evlenmesi ile sona erer. Burada dikkat edilmelidir ki çocuk ergin olmasına veya mahkeme kararı ile ergin kılınmasına karar verilmesine rağmen eğer eğitim süreci devam ediyorsa bu sürecinin tamamlanmasına kadar da iştirak nafakası ödenmeye devam edilir.

        • Yoksulluk Nafakası (TMK md 175): Evliliğin boşanma kararı ile bitmesi üzerine yoksulluğa düşecek eşe , diğer eşin ödemek durumunda kaldığı nafakadır. Bu hususta dikkat edilmesi gereken nokta söz konusu yoksulluk nafakasının talep edilebilmesi için temel şart "boşanma nedeniyle yoksulluğa düşmektir." Yine burada ikinci dikkat çekmek istediğimiz husus ise bu nafaka türüne talep olmaksızın hakimin hükmedemeyecek olmasıdır. Yani taraflardan birinin yoksulluk nafakasını talep etmesi gerekmektedir. Bu nafaka türünde mahkeme kusurluluk oranını göz önünde bulundurmamakta ve yoksulluk oluşacaksa nafaka hükmedebilmektedir. Yoksulluk nafakası iştirak nefakası gibi süre ile sınırlı değildir ancak nafaka alacaklısı olan eş evlenirse veya taraflardan birinin vefatı halinde kendiliğinden sona erecektir. Yine tabi burada da şartların değişmesi sebebiyle nafakanın kaldırılması talep edilebilecek ve mahkeme kararı ile de ortadan kaldırılabilecektir. Yoksulluk nafakası talebi süreye tabidir boşanma davası sonuçlanmadan önce talep edilebileceği gibi boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren yalnızca bir yıl içinde de açılabilir.

        • Yardım Nafakası (TMK md. 364): Yardım nafakasının boşanma davası veya evlilik ile bir ilgisi yoktur. Burada nafaka borcunun ahlaki borç olması daha baskındır. Kişinin Yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan altsoy, üstsoy veya kardeşlerine ödediği nafaka çeşididir. Yardım nafakasında yetkili kılınan mahkeme taraflardan birinin ikameti içinde bulunan Aile Mahkemesi’dir

Nafaka davalarına bakmaya 4787 sayılı kanun ile kurulan AİLE MAHKEMELERİ görevlidir.

NAFAKA MİKTARINDA DEĞİŞİKLİK:

        Mahkeme tarafından hükmedilen nafaka miktarı tarafların sosyo-ekonomik durumlarının değişmesi ile birlikte artırılabilecek ya da azaltılabilecektir. Bu hususta yeni bir dava açılması gerekmektedir. Hakim yeni nafaka miktarını belirlerken değişen şartlarıda göz önünde bulundurarak yeni nafaka miktarına hükmedecek ve hatta şartlar gerektiriyorsa kaldırılmasına da karar verebilecektir.

⁃ Nafakanın artırılması talebi
Nafaka kesin bir hüküm değildir yani değişen sosyo-ekonomik koşullara bağlı olarak nafakanın artırılması da talep edilebilir. Nafaka artırım davası açacak kişiler bu konuda değişen koşulları bildirdikleri bir dilekçe ile birlikte yetkili mahkemeye başvuru yapmalıdırlar. Nafaka yükseltme davası süre ile sınırlı değildir nafaka devam ettiği müddetçe istenildiği zaman açılabilir.

⁃ Nafakanın kaldırılması talebi
Artık nafaka ödeme gücü olmayan , eski eşinin haksız şekilde nafaka aldığını öne süren kişiler bu durumları bildirdikleri bir dilekçe ile nafaka kaldırma davası açabilirler. Nafaka kaldırma davalarında nafakanın neden kaldırılması gerektiğinin ispat yükü bunu ileri süren taraf üzerindedir.

NAFAKA ÖDEMEMENİN CEZASI NEDİR?

        Nafaka ödemesine dair karar verilmiş olan kişi artık maddi durumunun elverişsiz olmasından kaynaklı olarak ya da nafaka hükmediliş şartlardan birinin ortadan kalkmasına dayanarak nafaka ödeyemediğini, ödemesine gerek kalmadığını mahkemeye kanıtlamak suretiyle kaldırılmasını talep edebilir.

        Ancak böyle bir durum oluşmamışsa, mahkeme kararına ve hakkında yapılan icra takibine rağmen nafaka borcunun ödenmemesi durumunda İcra ve İflas Kanunu uyarınca nafaka borçlusu hakkında 3 aya kadar tazyik hapsine hükmedilebilir. Bu ceza ayrıca para cezasına çevrilemediği gibi ertelenmesi de söz konusu değildir. Yasaya göre nafaka ödemeyen nafaka yükümlülerine alacaklının şikâyeti üzerine 3 aya kadar hapis cezası verilir. Verilen bu hapis cezasının kalkması için nafaka borcunun ödenmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus ise ödenmemiş olan nafaka borçları hakkında alacaklı tarafın 3 ay içerisinde bir şikâyette bulunması gerektiğidir. Bu süre içerisinde şikayet edilmediği takdirde nafaka alacaklısının şikâyet hakkı düşecektir.